فضای سبز برخلاف معنايي كه ممكن است در عموم القا كند، تنها مكاني پوشـيده از درخـت گياه و جدول‌كشي شده نيست، بلكه نمادي است از تفكرهاي فرهنگي و اجتماعي یک جامعـه و حوزه ي شمول آن نيز تنها پارك ها را در بر نمي گيرد. کم و بیش در تمامي موقعيت هاي طراحـي محيط، تركيب گياهان بيشترين اثر را در ادراک مكان دارد. گياهان مهمترين متغيرهاي محيطی در معماري منظر و فضای سبز به شمار مي روند. وجود و عدم وجود ارتباط بصری منجر به احساس لذت و خوشايندی يا بی تفاوتی و ناخوشايندی مي شود.
با توجه به وجـود مشـكلات فراوان در مقوله ی فضای سبز در ايران، ارائه روش هایی براي انتخـاب گياهـان بـا ديـدگاه سيستمي و جمعنگر امری ضروری به نظر می رسد. در اين مقاله نخسـت مشـكلات ناشـي از انتخاب نادرست گياهان در فضای سبز را بررسي کرده ایم و سپس به بررسی گياهان به لحاظ بصری و اصول زيباشناختی پرداخته ایم و پس از آن نیز روشی مناسـب بـراي انتخـاب گياهـان به صورت سيستمی ارائه مي شود كه برآيند سه ديـدگاه اكولـوژيكی ـ ويژگـيهـای عملكردی و ويژگي های بصری گياهان است. منطق اين روش، استفاده از نظريه مجموعه ها در رياضيات است. پس در ادامه با ما همراه باشید…
معماری فضای سبز
طراحی فضای سبز محدود به استفاده از گیاهان و عناصر دیگر نیست، بلکه ترکیبی است از معماری، نقاشی، مجسمه سازی و ادبیات و جغرافی، عمران، محیط زیست، جامعه شناسی و … است که هر کدام از این رشته ها از همه ی امکانات خود برای به نمایش گذاردن احساسات و روحیه ی افراد بهره می برند و در واقع حامل پیامی برای نظاره گران هستند. کم و بیش در تمامی موقعیت های طراحی سایت، ترکیب گیاهان و شیوه ی چیدمان آن ها، بیشترین اثر را در شیوه ی درک آن مکان دارد. در اکثر موارد گیاهان مهمترین متغیر محیطی هستند که در ذهن بیننده تصویر ایجاد می کند.
درک حسی مکان تا حد زیادی بصری است و از سوی دیگر گیاه به عنوان یک موجود زندهی فیزیکی ویژگی هایی دارند که با استفاده از ارتباطات بصری، زیبایی و تناسب آن نسبت به فضا و کاربری درک می شود. تمام هنر هایی که در جریان آفرینش آنها حس بینایی عامل اصلی باشد، هنرهای بصری نامیده می شود. وجود و عدم وجود ارتباطات بصری منجر به احساس لذت و خوشایندی یا بی تفاوتی و ناخوشایندی می شود. بنابراین می توان ثابت کرد که ارتباطات بصری منجر به درک و زیبایی گیاه می شود. پس عناصر بصری دخیل در خلق این احساسات، در وجود گیاهان نیز قابل بررسی هستند و بررسی ارتباطات بصری و اصول زیباشناختی در گیاهان، یکی از رموز موفقیت در خلق فضاهای سبز با ارزش است. انتخاب گیاهان در معماری فضای سبز تنها از دیدگاه زیبایی شناختی و موارد بصری انجام نمی شود، بلکه مجموعه ای از عوامل، از جمله خواهش های اکولوژیکی و طبیعی، ویژگی های عملکردی و اصول زیباشناختی به انتخاب گیاه مناسب منجر می شود.
انتخاب گیاهان مناسب در طراحی کاشت گیاهان زینتی، به هنگام طراحی فضای سبز مسئله ی مهمی است که در واقع اساس کار دست اندرکاران طراحی فضای سبز است. انتخاب گونه های گیاهی در بیشتر موارد، به ویژه در ایران در دهه های اخیر غیر علمی بوده است، بدین ترتیب که یا به شکل تصادفی انتخاب می شوند یا اینکه گیاهان فضای سبز را با نگرش های تک بعدی انتخاب می کردند. برای مثال در مقوله ی فضای سبز، امروزه در بیشتر شهرهای کشورمان با مشکلاتی بدین شرح رو به رو هستیم
یک فصلی بودن زیبایی های فضای سبز و عملکردهای آن، به گونه ای که پارک ها فقط در فصول گرم زیبا هستند.
نقاط ضعف در معماری فضای سبز را بشناسید
- عدم تطابق مکان با عملکرد برای مثال جای طراحی شده برای نشستن در فصول گرم سایه انداز ندارد (البته در بعضی از مکان ها)؛
- عدم درک و احساس زیبایی های موجود در گیاهان (عدم توجه به جنبه های زیباشناختی گیاهان)؛
- عدم تحمل سرما، گرما و شرایط اکولوژیکی توسط گیاهان و از بین رفتن آنها و تشکیل مناظر نامناسب در فضای سبز
اگر این مشکلات را دسته بندی کنیم، متوجه می شویم که عدم شناخت کافی گیاهان به لحاظ اصول اکولوژیکی، عملکردی و زیباشناسی است که منجر به این نابسامانی ها شده است. در حیطه عمل بدین گونه می توان توضیح داد که بعد از این مورد، عملکرد گرایی گام دوم در انتخاب گیاه خواهد بود؛ چراکه عدم تطابق مکان با عمل منجر به احساس ناخوشایندی خواهد بود. به طور مثال در جایی که احتیاج به سایه است، کاشت درختان با تاج کوچک و قدرت سایه اندازی ضعیف مشکلاتی را به وجود می آورد. برای مثال کاشت گیاهان سمی مانند خزر هره و سرخدار در نزدیکی محل بازی کودکان یا استفاده از گیاهان معطر در محوطه ی بیمارستان نیز می تواند راه حلی برای مشکلات کاشت گیاه مناسب باشد. گام سوم به کار گرفتن اصول مربوط به عناصر بصری و زیبایی شناسی است که در این باره باید “عناصر بصری” که عبارت اند از، نقطه، خط‌ها، فرم‌ها، رنگ های مختلف، بافت، طبقات و اندازه ی گیاهان باید بررسی شوند که به تفصیل این موارد را بررسی می کنیم.
عناصر بصری موثر در معماری فضای سبز
نقطه: در عالم معماری، منظر، طراحی شکل و اندازهی نقطه در موقعیت های مختلف فرق می کند. از ویژگی های بصری نقطه در اندازه های مناسب، می توان برای ریتم و تکرار استفاده کرد. نقطه هم در طراحی روی کاغذ و هم در مقیاس واقعی کاربرد فراوانی در طراحی دارد برای مثال یک قسمت گلکاری در میان یک چمن کاری وسیع از فاصله ی دور به شکل نقطه دیده می شود.
خط: از دیدگاه علم ریاضی از به هم پیوستن نقطه ها به وجود می آید، دارای طول و بدون عرض است. از عناصر بسیار ارزشمند هنرهای بصری و مهم ترین عنصر بصری در طراحی است. خط اغلب بیان کنندهی عواطف و احساسات و نشانگر اندیشه و آرمانهای ذهنی هنرمند است. همه ی شکل ها دارای خطوط محیطی هستند. ویژگی این شکل ها از خطوط طبیعی منحنی و تغییر یابنده تا خطوطی با فاصله ی یکسان، مستقیم و هندسی تغییر می کند. گیاهان را می توان به صورت خطی سازمان داد، ردیف های درختان در طول خیابان کاشته می شوند تا بر ویژگی خطی و هدایتی آن تاکید شده و همچنین عناصر معماری نامتجانسی که در لبه ی خیابان قرار دارند توسط گیاهان به یکدیگر پیوند داده می شود.
با کاشتن درختان به صورت خطی می توان به لحاظ بصری ساختمان های مجاور را به یکدیگر ارتباط داد و همین طور گیاهان به صورت خطی، به عنوان وصل کننده ی فضا ها به کار می روند. بنابراین با شناسایی ویژگی های بصری خط، می توان این ویژگی ها را با کاشت گیاهان زینتی به فضای سبز هدایت کرد. برای مثال با کاشت گیاهان به صورت خطوط منحنی، ملایمت و آرامش را در فضای سبز احساس خواهیم کرد. خطوط زاویه دار یا همان زیگزاگ به دلیل وجود دو نیروی همسان که در یک نقطه همدیگر را تقویت می کنند، بیان کننده قدرت و تحرک بوده و خط مایل بازگو کنندهی بی تحرکی و عدم ایستایی در فضای سبز خواهد بود. البته معنای خط نسبت به فضا و محیط اطراف خود متغیر است.
فرم: جنبه ی سه بعدی جسم است، اما گاهی به معنای شکل یا جنبه ی دوبعدی جسم هم به کار می رود. فرم ها عمق و جسم را به نمایش می گذارند، در حالی که شکل ها نمایش دهنده ی خطوط پیرامون جسم است. لازم به ذکر است فرم گیاه ترکیبی از نمای کلی گیاه و شیوه ی رشد آن است .
کلام آخر؛
با رعایت اصول معماری فضای سبز می توانیم شهرمان را زیباتر کنیم و تجربه‌ای لذت‌بخش از زندگی شهری را به افراد ارائه دهیم. استفاده از عناصر بصری می تواند ظاهر شهرها را به صورت گسترده‌‌ای تغییر دهد و لازم به ذکر است که همین موضوع باعث افزایش جذابیت شهر ها و شهرک ها خواهد شد.
هیچ دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.